Po co nam prawo i na czym polega spór o naukowość prawoznawstwa ?

Po co nam prawo i na czym polega spór o naukowość prawoznawstwa ?

de Gawlak Radosław -
Número de respuestas: 0

Odpowiadając na pierwszy człon pytania należy wskazać, że prawo jest nam niezbędne. Prawo to wyraz ludzkich obaw i potrzeb. Prawo pomaga nam regulować stosunki między ludźmi, co więcej pomaga nam się pozbywać zachowań, które są nieakceptowalne, a które mogą szkodzić całemu społeczeństwu. Bez unormowań prawnych trudno byłoby funkcjonować w społeczeństwie, każdy by robił co by chciał, nie zważając na innych i panowałby wielki chaos. Prawo w dużym stopniu oddziałuje na nasze życie codziennie. Regulacje, sankcje, nakazy określają  każdą sferę naszego życia - prywatną, gospodarczą, zawodową, polityczną jak i kulturalną.

Początki prawa zaczęły tworzyć się wraz z zrębami społeczności, gdy powstały pierwsze osady ludzkie.  Zorganizowane grupy potrzebowały stworzyć reguły, które wskazywałyby, co dobre, a co złe - co wolno, a czego nie. Ludzie potrzebowali poczucia bezpieczeństwa, które pozwalałaby na zorganizowanie swojego życia. Takie poczucie dawały ustalone reguły postępowania, które wprowadzały kary za nieprzestrzeganie zasad. To pozwalało na utrzymanie wewnętrznego porządku i było motorem dla dalszego rozwoju w większe społeczeństwa, a później w państwa. Prawo zmieniało się wraz z rozwojem cywilizacji, wpływało na to wiele czynników jak : kultura, tradycja, religia czy polityka. 

Obecnie prawo to system norm prawnych : ogólnych, abstrakcyjnych i jednoznacznych dyrektyw postępowania, które powstały w związku z istnieniem i funkcjonowaniem państwa lub innego uporządkowanego organizmu społecznego, ustanowionych lub uznanych przez właściwe organy władzy odpowiednio publicznej lub społecznej i przez te organy stosowanych, w tym z użyciem przymusu.

Rolą prawa jest zagwarantowanie równości wszystkim obywatelom, bez względu na sytuację finansową, status społeczny, kolor skóry, płeć, orientację seksualną, polityczną czy wyznanie. Wszyscy są równi wobec prawa. Prawo jest również gwarantem obrotu gospodarczego.

Obrót gospodarczy powstał kiedy w społeczeństwie zostało zagwarantowane poczucie bezpieczeństwa osobistego i jego członkowie mogli zacząć bez obaw wykonywać pracę bogacić się i handlować między sobą. Jednak pojawili się również tacy, którzy chcieli się bogacić kosztem innych, a to poważnie zagroziło interesom przedsiębiorców. Dlatego prawo zaczęło regulować obrót gospodarczy. Dzisiaj prawo pełni rolę strażnika obrotu jest wysoce sformalizowane, chroni, a także egzekwuje należne świadczenia.

Jednak najważniejszą rolę, jaką pełni obecnie prawo, to gwarancja sprawiedliwości społecznej. Dzięki poszczególnym normom prawnym, każdy człowiek może mieć pewność, że chronione są wszelkie jego przyrodzone dobra, takie jak życie, godność, wolność, swoboda sumienia. Prawa naturalne zostały ujęte w przepisy i obwarowane sankcjami za ich naruszenie.

Przechodząc do drugiej części omawianego zagadnienia należy wskazać, że prawoznawstwo to zespół dyscyplin nauk prawnych badających i opisujących zjawisko i istotę prawa (ale też państwa) jako regulatora całokształtu stosunków społecznych w ich różnorodności przedmiotowej.

Spór czy prawoznawstwo jest nauką toczy się od dawna. Jak słusznie podkreślił autor artykułu dr Artur Kotowski pt. Prawoznawstwo i prawowiedztwo , prawoznawstwo z trudem spełnia kryteria przyjęcia, że jakaś dyscyplina wiedzy jest nauką, za które uznaje się zwykle określenie przedmiotu badań oraz unikatową dla tego obszaru albo przynajmniej przeniesioną na jego grunt metodę badawczą. Niemniej jednak w naszej kulturze prawoznawstwo posiada wieloletnią tradycję uznania za naukę i to podstawową. Jeżeli chodzi o metodologię to obszar badawczy w przypadku nauk prawnych jest niekwestionowany i związany z doniosłością systemu norm, które nie są autonomiczne wobec innych porządków normatywnych  tj. religii, moralności i norm społecznych. Krytyce podlega najczęściej trudność w zdefiniowaniu metody badawczej z perspektywy innych nauk społecznych, przede wszystkim ze strony nauk przyrodniczych. W prawoznawstwie powstały dwie różne metodologie badań naturalistyczne i antynaturalistyczne. Istotą sporu naturalizmu z antynaturalizmem w naukach prawnych jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy i w jakim stopniu metody empiryczne i nieempiryczne są przydatne i stosowalne w ramach teorii prawa. Tarcia pomiędzy przedstawicielami tych modeli nie ograniczają się tylko do wewnętrznych kwestii praktyki naukowej, ale są częścią dyskusji o szerszym ideologiczno-światopoglądowym charakterze.

Naturalistyczne metody badania tj. empiryczne czyli takie jak w przypadku nauk przyrodniczych, natomiast antynaturalistyczne, to metody uważające, że badania empiryczne są niewystarczające, gdyż nie można pominąć znaczenia aksjologicznego badanych zagadnień. Co do aksjologii, to jest właściwie jedynym stałym punktem odniesienia w metodologii nauk prawnych. Nie ma bowiem jak słusznie zauważył autor artykułu ani jednej metody prawniczej, ani zgody na jakiś jeden standard metodologiczny w działaniach prawników. Jedynie podstawy zestaw wartości jak dobro, życie ludzkie, godność, które prawo powinno chronić i poszczególne normy zachowania nie mogą ich naruszać stanowią stały punkt odniesienia.

Dlatego należy przypomnieć o tych podstawowych wartościach w kontekście tego co dzieje się na granicy z Białorusią. Gdzie jest ochrona tej godności i życia ludzkiego ?  Życie ludzkie jest wartością najwyższą stającą pod wszelkimi prawami. Dlatego w pełni zgadam się z moimi przedmówcami w dyskusji, że istnieją zasady prawne, które są silniejsze od każdego przepisu prawnego, który w zderzeniu w przypadku sprzeczności z tymi zasadami zostaje pozbawiony mocy obowiązującej.