1. Czym jest filozofia prawa?

Źródła filozofii prawa odnajdujemy w filozofii starożytnej Grecji, mimo że filozofia grecka nie opracowała „abstrakcyjnego” we współczesnym znaczeniu pojęcia (teorii) prawa ani jakiejś odrębnej szkoły prawa, filozofii prawa. Nastąpiło to dopiero w dobie nowożytnej, a termin „filozofia prawa” pojawia się na przełomie XVIII i XIX wieku.

  • Filozofia prawa z definicji jest tą dziedziną poznania teoretycznego i sferą filozofii praktycznej, która zwraca uwagę na istotowe, transcendentalne, tj. powszechne i konieczne warunki „istnienia prawa” oraz funkcje i znaczenie (zadania) społeczno-kulturowe.

Filozofia prawa pyta o status ontologiczny prawa, warunki epistemologiczne oraz zasady etyczne, co z kolei oznacza, że jest to refleksja o charakterze: normatywnym (ogólnym), analitycznym (krytycznym) i holistycznym (całościowym i systematycznym)

Filozoficzne ujęcie prawa nie jest więc zależne (antydogmatyczne jako ideał) od założeń innych nauk zajmujących się prawem, które definiują je jako zjawisko społeczno-instytucjonalno-polityczne (socjologia, nauki prawne), zjawisko zależne od stanów psychicznych jednostki o charakterze jedynie atrybutywnym (psychologia) czy wynikanie prawa stanowionego z prawa naturalnego, a to jako partycypacja prawa Bożego (metafizyczno-religijne). Filozofia prawa to, najogólniej mówiąc, racjonalizacja „fragmentu” rzeczywistości społeczno-kulturowej człowieka, którą określamy jako prawo.

  • Można więc powiedzieć, że filozofia prawa jest refleksją nad istotą prawa (rozważa jego ogólną naturę), a także namysłem nad metodą, aksjologią i interpretacją dotyczącą prawa.

Można uznać filozofię prawa za dziedzinę autonomiczną (samoistną względem innych dziedzin poznania) ze względu na różny, ale określony przedmiot. Filozofia prawa, pytając: czym jest prawo, pyta o prawo w relacji do człowieka, społeczeństwa i kultury. Ponieważ człowiek jest twórcą kultury, jej wytworów, w tym prawa, jest on także kreowany przez kulturę, jej wytwory, w tym prawo.

Filozofia prawa to filozofia regionalna, której obiektem zainteresowań jest prawo. Stanowi krytyczną refleksję o prawie, analizę i refleksję o wartościach wyższych, jakie prawo powinno wyrażać. 

Należy zaznaczyć, że filozofia prawa to właściwe określenie ogólnej nauki o prawie, dominujące w krajach romańskich, natomiast w tradycji anglosaskiej funkcjonuje jako jurysprudencja. Tym samym na gruncie amerykańskim zrodziły się poglądy filozoficznoprawne (jurysprudencja), które nie pytają: czym (co) to jest prawo, ale: jak działa prawo.