3. Czym jest prawo w sensie filozoficznym?

Pytanie o prawo (czym ono jest) to fundamentalne pytanie filozofii prawa i teorii prawa.

  • Czy prawo jest:
      • „czystą powinnością” (normatywizm Hansa Kelsena)
      • atrybutywno-imperatywnym przeżyciem jednostki (psychologizm Leona Petrażyckiego)
      • ideałem (prawo słuszne) dla prawa stanowionego (Rudolf Stammler)
      • a może „faktem społecznym”„dialektyczną interakcją normy i zachowania” (Hannu T. Klami)
  • Czy jako przedmiot analizy jest złożony, czy prosty, tzn. od ilu typów „przedmiotów ontologicznych”, wyrażonych przez język danej ontologii prawo jest zależne?
  • Czy w ujęciu pluralistycznym „materialistycznie zorientowana trójwymiarowość [...], zjawisko złożone z norm (przedmiot językowy), z zachowania ludzkiego (przedmiot społeczny) oraz faktów psychicznych (przedmiot psychiczny)”?
  • Czy też w ujęciu instytucjonalnym, inspirowanym socjologicznym pojęciem instytucji, odróżnienie „faktów »surowych« od faktów instytucjonalnych w dziedzinie filozofii”, np. prawniczy pozytywizm instytucjonalny (Otto Weinberger, Neil MacCormick), bądź juryscentryzm (Artur Kozak)? [1]

Podsumowując i uogólniając rozważania przytoczonych powyżej filozofów prawa, możemy uznać, że na tytułowe pytanie znajdujemy dwie odpowiedzi:

    1. pierwszą o charakterze internalnym, polegającą na milczącym (implicite) przyjęciu istnienia przedmiotu (prawa) i niepodejmowaniu pytania o status ontologiczny prawa
    2. drugą o charakterze eksternalnym, która odnosi się do statusu ontologicznego prawa, lecz nie określa, jakie założenia (z jakiej koncepcji) teoretyczne stosuje w uzasadnieniu.

  • [1] R. Wójtowicz, Filozofia prawa – przedmiot, funkcje i znaczenie społeczno-kulturowe, Człowiek i Społeczeństwo t. XXXIX, 2015, s. 155.