Po co nam prawo i na czym polega spór o naukowość prawoznawstwa?

Na początku chciałabym zwrócić uwagę na to czym w ogóle jest prawo i jak możemy je definiować. Prawo jest zjawiskiem bardzo złożonym i wieloaspektowym. Na przestrzeni lat podejmowano wiele prób jego zdefiniowania, biorąc pod uwagę różne perspektywy jego funkcjonowania. Jedna z definicji określa, że prawo to uporządkowany zbiór norm postepowania ustanowionych lub uznanych przez legalną władzę publiczną, których realizację gwarantuje stosowanie środków przymusu i sankcji. Normy postępowania wskazują określonemu podmiotowi jak w danej okoliczności powinien się zachować. Dlatego też prawo wyznacza standardy zachowań, prawidłowe stosunki pomiędzy wszystkimi podmiotami, zarówno jednostkami jak i instytucjami. Prawo odnosi się częściowo do moralności, która wyznacza co jest dobre a co złe. Zarówno prawo jak i moralność stoją na służbie porządku moralnego.

A więc czy prawo jest nam potrzebne? Już od czasów kiedy kształtowały się pierwsze społeczności, ludzie czuli potrzebę stworzenia reguł, które określą co można a czego nie. Wszyscy ludzie pragną poczucia bezpieczeństwa, a to właśnie prawo jest przede wszystkim po to aby każdemu je zapewnić. Jego brak prowadziłby do anarchii, gdyż ludzie postępowaliby według własnych przekonań nie zważając na innych. Prawo na podstawie obowiązujących przepisów przyznaje jednostce określone prawa jak i obowiązki względem społeczeństwa, a także wprowadza zasady ładu społecznego i stoi na ich straży poprzez sprawowanie nadzoru nad społeczeństwem w zakresie przestrzegania przez nie przepisów. Jednocześnie dzięki działalności aparatu przymusu państwowego wymierzane są kary jednostkom, które dopuszczają się czynów społecznie zabronionych. Prawo gwarantuje także sprawiedliwość społeczną poprzez ochronę posiadanych przez ludzi wolności oraz wyznawanych wartości. Jedną z najważniejszych funkcji prawa jest zagwarantowanie równości, gdyż prawo powinno dotyczyć każdego a nie tylko niektórych grup społecznych. Prawo jest podstawą funkcjonowania każdego państwa i społeczeństwa, dlatego jego obecność w naszym życiu jest konieczna. Ogranicza ono samowolę, dzięki czemu ludzie nie żyją w ciągłym strachu, a stosowane przez aparat państwowy sankcje pełnią rolę odstraszającą przed postępowaniem nie zgodnie z przepisami.

Kwestia naukowości prawoznawstwa od wielu lat wywołuje sprzeczne opinie wśród badaczy prawa. Dr Artur Kotowski w swoim felietonie pt. „Prawoznawstwo i prawowiedztwo” zastanawia się nad tym czy prawoznawstwo można uznać za naukę. Zauważa on, iż podstawowym kryterium uznania jakiejś dyscypliny wiedzy za naukę jest określenie jej obszaru badań i metody badawczej. Jak się okazuje prawoznawstwo z trudem spełnia te warunki. Warto jednak zauważyć, że w polskiej kulturze prawnej już od wieków jest ono uznawane za podstawową naukę, która wykładana jest na uniwersytetach. Obszarem badawczym prawoznawstwa jest prawo lecz wyznaczenie metody badawczej wzbudza wśród prawników wiele wątpliwości. Metoda badawcza nie jest ściśle określona, gdyż kierunki prawnicze wprowadzają swoje odmienne metody, które często prowadzą do nieporozumień. Obecnie jedynie aksjologia jest ich wspólnym punktem odniesienia. Dlatego też spór teoretyczno-metodologiczny dotyczący sposobów uprawiania nauk społecznych ciągle trwa i wyróżnia się w nim dwa stanowiska: naturalizm oraz antynaturalizm. Naturaliści uważają, że zarówno nauki społeczne jak i przyrodnicze powinny być uprawiane w ten sam sposób (jedność metodologiczna nauk). Według nich najlepszą metodą jest metoda empiryczna opracowana na gruncie przyrodoznawstwa. Z kolei antynaturaliści twierdzą, że nauki społeczne powinny wypracować własne metody badawcze, odmienne od nauk przyrodniczych, gdyż rzeczywistość kultury ma charakter dualistyczny, a odpowiednia metoda powinna polegać na prawidłowym łączeniu sfery materialnej ze stroną znaczeniową danego przedmiotu kultury.

Podsumowując, prawo jest niezbędnym elementem funkcjonowania każdego społeczeństwa i zapewnia przede wszystkim bezpieczeństwo oraz sprawiedliwość społeczną. Jego brak doprowadziłby do chaosu i łamania podstawowych godności każdego człowieka. Z kolei spór o naukowość prawoznawstwa jest trudno jednoznacznie rozwiązać, gdyż każda ze stron przedstawia istotne i trafne wnioski. Jednak myślę, że prawoznawstwo powinno być uznane za naukę, gdyż bada bardzo ważny aspekt naszego życia jakim jest właśnie prawo i pozwala lepiej je zrozumieć.

Karolina Ruchała, 221320