CZĘŚĆ I

KAZUSY

Rozdział I

KAZUSY Z PRAWA KONSTYTUCYJNEGO

Jolanta Loranc-Borkowska

Kazus 1

Rzeczpospolita Polska na podstawie umowy międzynarodowej przekazała Unii Globalnej kompetencje do stanowienia całości prawa na terytorium państwa polskiego. Sejm i Senat uchwaliły ustawę wyrażającą zgodę na ratyfikację umowy zwykłą większością głosów. Następnie prezydent, za zgodą Sejmu wyrażoną bezwzględną większością głosów, zarządził referendum ogólnokrajowe, w którym wzięła udział połowa uprawnionych do głosowania. Wynik referendum uznano za wiążący.

Proszę prześledzić procedurę i znaleźć błędy.

Kazus 2

Żona Mariusza C. po urlopie macierzyńskim postanowiła wrócić do pracy. W tej sytuacji Mariusz C. postanowił skorzystać z urlopu wychowawczego.

Czy mężczyzna ma prawo do pełnopłatnego urlopu wychowawczego?

Kazus 3

Recydywista Mirosław C., wielokrotnie karany za rozbój, w marcu 2008 roku próbował ze szczególnym okrucieństwem pozbawić życia swoją żonę, Mirinę C. Sąd okręgowy w B., zbulwersowany zachowaniem oskarżonego i brakiem skruchy, wydał wyrok skazujący Mirosława C. na karę 25 lat pozbawienia wolności oraz pozbawienie na ten okres obywatelstwa polskiego.

Czy sąd w B. mógł wydać taki wyrok? Czy osobę mającą obywatelstwo polskie można pozbawić tego obywatelstwa bez jej zgody?

Kazus 4

Na terytorium RP zapanowała epidemia nowej odmiany grypy. Wobec wzrastającej liczby przypadków śmiertelnych, władze podjęły decyzję o zastosowaniu eksperymentalnego leku. Sprawdzenie jego skuteczności na chorych wiązało się z dużym ryzykiem. Nikt nie chciał zgłosić się na ochotnika. Wówczas Sejm uchwalił ustawę nakazującą, aby obywatele powyżej 75 roku życia, u których stwierdzono objawy choroby, poddali się eksperymentalnej terapii.

Czy Sejm mógł uchwalić taką ustawę?

Kazus 5

Wskutek narastającego bezrobocia i spadku produkcji rolnej w Polsce, Sejm uchwalił ustawę zakazującą obywatelom w wieku 20–60 lat mieszkającym na obszarach rolniczych opuszczania ich dotychczasowego miejsca zamieszkania, i nałożył obowiązek zakładania i prowadzenia gospodarstw rolnych. Senat poparł stanowisko Sejmu, a prezydent ustawę podpisał.

Czy taka ustawa mogła zostać uchwalona?

Kazus 6

Zwyczajem Joanny H., nauczycielki nauczania początkowego, było stawianie przeszkadzających w prowadzeniu lekcji dzieci w kącie, ewentualnie karcenie ich klapsem.

Czy według prawa dopuszczalne jest takie zachowanie?

Kazus 7

Korneliusz C., odbywający karę więzienia za pobicie posła Witolda W., nie został przez władze więzienne dopuszczony do głosowania w wyborach parlamentarnych.

Czy władze więzienne mogły podjąć taką decyzję? Jeżeli tak, to kiedy?

Kazus 8

Sławomir F., nauczyciel historii został zwolniony z pracy w szkole. Powodem zwolnienia były żądania rodziców, którzy nie zgodzili się, aby ich dzieci uczył świadek Jehowy.

Czy przekonania religijne mogą być podstawą zwolnienia z pracy?

Kazus 9

Obywatel Armenii dopuścił się czynnej napaści na funkcjonariusza policji próbującego przeszukać jego samochód. W związku z powyższym został zatrzymany. Odmówiono mu prawa do poinformowania jego kolegi o zaistniałej sytuacji. Po upływie 72 godzin zatrzymany został przekazany do dyspozycji sądu, a następnie tymczasowo aresztowany. Nie przydzielono mu obrońcy z urzędu, jako osobie niebędącej obywatelem polskim, i skazano na karę 2 lat pozbawienia wolności.

Czy tok postępowania był właściwy? Jakie błędy popełniono?

Kazus 10

Pomiędzy Marianną B. a gminą w C. toczył się spór o zwrot wywłaszczonej nieruchomości. Marianna B. domagała się zwrotu nieruchomości na podstawie obowiązującej ustawy. Postępowanie administracyjne zakończyło się odmową zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, gdyż organy administracji uznały, że według ustawy Marianna B. nie może się domagać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. Marianna B. odwołała się do sądu administracyjnego. Postępowanie sądowo-administracyjne także zakończyło się niekorzystnie dla Marianny B.

Czy Mariannie B. przysługują jeszcze jakieś środki ochrony prawnej, a jeżeli tak, to jakie?

Kazus 11

Senat prywatnej Wyższej Szkoły Zawodowej w S. ustalił nowe zasady rekrutacji na studia. Kobiety miały zdawać dodatkowy egzamin (do wyboru z określonej listy), a ponadto mogły starać się o przyjęcie na 25 spośród 100 miejsc.

Czy Senat uczelni mógł podjąć taką uchwałę? Czy został naruszony przepis Konstytucji?

Kazus 12

Do Sejmu wpłynął projekt ustawy o dofinansowaniu gospodarstw domowych. Sejm rozpatrzył projekt w dwóch czytaniach. Ustawa została uchwalona zwykłą większością głosów przy obecności połowy ustawowej liczby posłów. Konwent Seniorów przekazał uchwaloną ustawę Senatowi. Senat ustawę odrzucił. Ustawa wróciła do Sejmu, który odrzucił uchwałę Senatu bezwzględną większością głosów.

Proszę znaleźć ewentualne błędy w postępowaniu i ustalić właściwą procedurę.

Kazus 13

Sejm uchwalił zmiany w kodeksie cywilnym w zakresie ochrony prawa własności. Senat w ciągu 30 dni od przekazania ustawy nie podjął stosownej uchwały. Wobec powyższego Marszałek Sejmu przedstawił ustawę do podpisu prezydentowi. Prezydent nie zwrócił się z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, lecz przekazał ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Sejm ponownie uchwalił ustawę większością 3/5 głosów przy obecności połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent ustawy nie podpisał i wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją.

Czy prezydent w tej sytuacji może ustawy nie podpisać? Co by było, gdyby prezydent wystąpił od razu do Trybunału Konstytucyjnego, a Trybunał uznał, że ustawa jest niezgodna z Konstytucją? Czy po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm prezydent może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego?

Kazus 14

Po wyborach parlamentarnych przewodniczący zwycięskiej partii został desygnowany przez prezydenta na Prezesa Rady Ministrów. Desygnowany na premiera przedstawił skład rządu. Prezydent powołał nowego Prezesa Rady Ministrów i proponowany przez niego skład rządu. Jednak Sejm nie udzielił wotum zaufania nowemu rządowi, dokonał wyboru nowego Prezesa RM i zaakceptował proponowany przez tego prezesa skład rządu. Prezydent nie zgodził się na taki skład rządu i korzystając ze swych uprawnień, skrócił kadencję Sejmu i zarządził nowe wybory parlamentarne.

Proszę ocenić procedurę i znaleźć ewentualne błędy.

Kazus 15

Jeden z posłów prowadził działalność gospodarczą, z którą wiązało się osiąganie korzyści z majątku samorządu terytorialnego. Sprawa wyszła na jaw i Sejm na wniosek Marszałka Sejmu orzekł o pozbawieniu posła mandatu i postawieniu go w stan oskarżenia przed sądem okręgowym w O., właściwym ze względu na miejsce zamieszkania posła.

Czy Sejm mógł podjąć taką uchwałę? Jak powinna wyglądać procedura?

Kazus 16

Wskutek niepowołania rządu Prezydent RP skrócił kadencję Sejmu i zarządził nowe wybory. Data wyborów została wyznaczona na dzień przypadający w 50. dniu od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent zwołał pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu na 20. dzień po przeprowadzeniu wyborów.

Proszę ocenić procedurę i znaleźć ewentualne błędy. Czy kadencja Senatu również ulega skróceniu? Czy do czasu trwania kadencji nowo wybranego Sejmu dolicza się czas urzędowania Sejmu, którego kadencja została skrócona?

Kazus 17

Prezydent RP uległ wypadkowi samochodowemu i w stanie ciężkim został odwieziony do szpitala. Po dokładnym zbadaniu okazało się, że Prezydent jest w stanie śpiączki. W tej sytuacji szef Kancelarii Prezydenta RP poinformował Marszałka Sejmu o przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez prezydenta. Marszałek Sejmu tymczasowo przejął obowiązki prezydenta. Po dwóch tygodniach prezydent obudził się, lecz okazało się, że nastąpił trwały paraliż i prezydent nie jest zdolny do dalszego sprawowania władzy. Trybunał Konstytucyjny orzekł o trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu.

Czy informacja o niemożności sprawowania przez prezydenta urzędu została podana w sposób właściwy? Czy Trybunał Konstytucyjny mógł orzec o trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu?

Kazus 18

Do Sejmu wpłynął wniosek o wyrażenie wotum nieufności dla rządu. Wniosek został zgłoszony przez 45 posłów koalicji Wolność i Równość i wskazywał kandydata na Prezesa Rady Ministrów w osobie przewodniczącego koalicji. Wniosek o podjęcie uchwały został poddany pod głosowanie po upływie 5 dni od jego zgłoszenia. Sejm wyraził wotum nieufności dla rządu większością ustawowej liczby posłów.

Czy wszystko przebiegło zgodnie z prawem?

Kazus 19

Członek Rady Ministrów, korzystając z zajmowanego przez siebie stanowiska, naruszył Konstytucję, okazało się bowiem, że jest liderem ugrupowania głoszącego hasła nazistowskie i nienawiść rasową.

W jaki sposób członek Rady Ministrów może zostać pociągnięty do odpowiedzialności?

Kazus 20

Do Sejmu wpłynął projekt ustawy o zmianie Konstytucji, zgłoszony przez Prezydenta RP, a dotyczący zmiany w zakresie wolności politycznych (rozdział II Konstytucji). Ustawa o zmianie Konstytucji została uchwalona przez Sejm bezwzględną większością głosów, przy obecności połowy ustawowej liczby posłów, i przez Senat większością 2/3 głosów w obecności połowy ustawowej liczby senatorów. Po upływie 30 dni od uchwalenia ustawy przez Senat prezydent zarządził przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego.

Czy ustawa o zmianie Konstytucji została uchwalona? Czy prezydent może podpisać ustawę, jeżeli zmiana nie zostanie przyjęta w referendum?