Wprowadzenie do filozofii prawa
3. Czym jest prawo w sensie filozoficznym?
Pytanie o prawo (czym ono jest) to fundamentalne pytanie filozofii prawa i teorii prawa.
- Czy prawo jest:
-
- „czystą powinnością” (normatywizm Hansa Kelsena)
- atrybutywno-imperatywnym przeżyciem jednostki (psychologizm Leona Petrażyckiego)
- ideałem (prawo słuszne) dla prawa stanowionego (Rudolf Stammler)
- a może „faktem społecznym”„dialektyczną interakcją normy i zachowania” (Hannu T. Klami)
-
- Czy jako przedmiot analizy jest złożony, czy prosty, tzn. od ilu typów „przedmiotów ontologicznych”, wyrażonych przez język danej ontologii prawo jest zależne?
- Czy w ujęciu pluralistycznym „materialistycznie zorientowana trójwymiarowość [...], zjawisko złożone z norm (przedmiot językowy), z zachowania ludzkiego (przedmiot społeczny) oraz faktów psychicznych (przedmiot psychiczny)”?
- Czy też w ujęciu instytucjonalnym, inspirowanym socjologicznym pojęciem instytucji, odróżnienie „faktów »surowych« od faktów instytucjonalnych w dziedzinie filozofii”, np. prawniczy pozytywizm instytucjonalny (Otto Weinberger, Neil MacCormick), bądź juryscentryzm (Artur Kozak)? [1]
Podsumowując i uogólniając rozważania przytoczonych powyżej filozofów prawa, możemy uznać, że na tytułowe pytanie znajdujemy dwie odpowiedzi:
- pierwszą o charakterze internalnym, polegającą na milczącym (implicite) przyjęciu istnienia przedmiotu (prawa) i niepodejmowaniu pytania o status ontologiczny prawa
- drugą o charakterze eksternalnym, która odnosi się do statusu ontologicznego prawa, lecz nie określa, jakie założenia (z jakiej koncepcji) teoretyczne stosuje w uzasadnieniu.
[1] R. Wójtowicz, Filozofia prawa – przedmiot, funkcje i znaczenie społeczno-kulturowe, Człowiek i Społeczeństwo t. XXXIX, 2015, s. 155.